Istorijat
Rešenjem NO opštine Banatsko Novo Selo, od 14. X 1958. godine, osnovan je Dom kulture, kao institucija koja će se profesionalno baviti organizovanjem kulturno-prosvetnog i zabavnog života u mestu.
Za prvog direktora imenovan je od strane istog organa Pavel Blagoje, učitelj iz mesta, na koju dužnost dolazi sa funkcije direktora Osnovne škole. Biblioteka je jedna od prvih delatnosti Doma kulture. Formirana je od knjiga koje su poklonili pripadnici Jugoslovenske armije koji su došli u posetu Banatskom Novom Selu i tom prilikom poklonili orman pun knjiga koji se sada nalazi u biblioteci Doma kulture. Na ormanu i sada stoji metalna ploča na kojoj je napisana posveta. Knjige je biblioteci poklonio i Mesni komitet omladine, sindikalne organizacije i Mesni komitet SKJ. Jedino je pri školi ostala školska biblioteka.
Do formiranja Doma kulture kao posebne institucije, kulturno-zabavni život u mestu odvija se u okviru kulturno-prosvetnih društava ”Valeriju Dokna” i ”Žarko Zrenjanin”. Ova su društva obuhvatala sledeće sekcije: dramsku, zajednički hor, zajednički orkestar, folklorne grupe i fanfaru, koja je pripadala»Valeriju Dokni«. Osnivanjem Doma kulture ova društva su dobila normalne uslove za rad. Tu se, pre svega, misli na prostorije, nameštaj, ogrev, svetlo i drugo.
Ova su kulturno-umetnička društva 26. aprila 1953. godine omogućila organizovanje u Banatskom Novom Selu skupštine Kultunog saveza Rumuna Vojvodine. U okviru Skupštine održana je i kulturno-umetnička priredba, na kojoj su uzeli učešća i amateri iz Jankov Mosta, Vršca, Glogonja, Uzdina, fanfare iz Mesića i Novog Sela, a u programu je učestvovao i operski pevač Srbu.
Odmah po osnivanju Doma kulture jedna od prvih delatnosti njegovih bila je omogućavanje bioskopskih predstava. U prvo vreme, filmske predstave davale su se četiri puta nedeljno (sredom, četvrtkom, subotom i nedeljom), a prikazivala su se po dva filma nedeljno. Savremeni kinoprojektor, tipa »Iskra«, kupljen je 1959. godine, koji se i danas koristi. Od 1959. godine naovamo aparaturom rukuje stručno lice (kvalifikovani kinooperater). Od 1970. godine filmske predstave se prikazuju svakog dana, sem ponedeljka.
Treba istaći posebnu ulogu Zemljoradničke zadruge »Budućnost« u kultumoj afirmaciji sela. Naime, do osnivanja Doma kulture, o zgradi Zadružnog doma starala se zadruga, koja je nabavila i potreban inventar, stolice u velikoj sali, prvu kino-aparaturu, dovršila objekat i preuzela na sebe otplatu anuiteta. Osnivanjem Doma kulture kao posebne institucije, sav je inventar predat na korišćenje i upravljanje Domu. Pored bioskopa i biblioteke, Dom kulture je uvek imao i amaterske sekcije, kao što su: folklorna (srpskohrvatska i rumunska), orkestar (zabavni i narodni), pevači (solisti i grupe), dramske sekcije (srpsko-hrvatska i rumunska), zatim Narodni univerzitet, u okviru koga su se organizovala predavanja razne vrste, kursevi za vozače, kursevi šivenja i krojenja, radio stanicu (1970 god. prvu u ovom delu Banata). U prostorijama Doma kulture održavali su se i svi sastanci društveno-političkih organizacija, tako da je, njegovim osnivanjem, Dom postao stecište kulturno-prosvetnih, političkih i društvenih zbivanja u mestu. Dom kulture organizuje gostovanje poznatih estradnih umetnika, orkestara i solista radio Beograda, Novog Sada i drugih kulturnih manifestacija. U Domu kulture gostovali su i najeminentniji folklorni ansambli i solisti iz naše zemlje i iz SR Rumunije (pomenimo neka gostovanja iz susedne Rumunije: Centralni ansambl sindikata Rumunije iz Bukurešta, »Rapsodia Romana« iz Bukurešta, »Perinica« i dr.).
U svom istorijatu Dom kulture je organizovao i gostovanje profesionalnih pozorišta iz Zrenjanina, Vršca, Ateljea mladih iz Pančeva, kao i većeg broja pozorišnih grupa iz SR Rumunije (pozorište iz Rešice i dr.).
Kulturno-prosvetna zajednica Opštine Pančevo organizovala je 1961. godine kultumo-prosvetnu akciju pod naslovom »Tražimo najveselije selo«, u koju su bila uključena sva sela opštine. Ta je akcija nastavljena 1965. godine, pod imenom »Susreti sela«. Treba istaći da su Novoseljani igrali vidnu ulogu u dvema pomenutim akcijama. Celo selo bilo je zagrejano za te susrete, tako da su se, pored omladinaca i prosvetnih radnika, u amaterski život sela uključili i odrasli meštani. Akcija »Tražimo najveselije selo« pobudila je veliko interesovanje, tako da je pojedinim susretima prisustvovalo i po 700 posetilaca. Prema propozicijama, selo-domaćin moralo je da dovede kao gosta večeri neku poznatu ličnost. Tako su u Banatskom Novom Selu gosti večeri bili poznati reporter i radio-novinar Radivoje Marković, zatim naš zemljak Mihajlo Dimitrijević-Šampita, bivši jugoslovenski rekorder u skoku u vis, Dragoslav Šekularac, poznati fudbalski internacionalac i druge ličnosti, koje su se na novoseljanskoj pozornici susretali sa publikom sela.
Dom kulture je 1974. godine bio i domaćin XIV Festivala muzike i folklora Rumuna Vojvodine, na kojoj su učestvovali skoro svi ansambli Rumuna iz Vojvodine. Treba napomenuti da je Dom kulture učestvovao i na ranijim i kasnijim festivalima sa svojim orkestrom, folklornom grupom i solistima, kao i sa fanfarom. Dom kulture je sa svojom dramskom sekcijom na rumunskom jeziku uzeo učešće skoro i na svim smotrama »Pozorišnih dana Rumuna Vojvodine«, u Alibunaru.
Sa amaterskim sekcijama, Dom kulture učestvuje svake godine i na smotrama koje organizuje Kultumo-prosvetna zajednica opštine Pančevo. Tako su 1977. godine folklorna grupa i orkestar dospeli na zonsku smotru, a sa zonske i na pokrajinsku, u Rumi. Treba napomenuti da se folklorni ansambl time uvrstio među 15 najboljih folklomih grupa Vojvodine i sa istog festivala doneo bronzanu plaketu.
U to vreme Dom kulture је imaо sedam radnika u redovnom radnom odnosu, i to: upravnika, bibliotekara, knjigovođu, kinooperatera, muzičara, domara-blagajnika i cepača karata-redara.
Vitrine i zidove Doma kulture krasi veliki broj prelaznih zastavica, diploma, pohvala, priznanja i plaketa, koje su amateri osvojili na raznim smotrama i festivalima.
22. decembra 1976. godine iz Doma kulture iz Banatskog Novog Sela Radio Beograd je emitovao direktnu emisiju »Selo veselo«. Ako ovome dodamo i to, da se 5. februara 1978. godine direktno daje TV emisija uživo »Znanje-imanje«, onda možemo reći da je novoseljanska publika imala prilike da upozna najsarvemenije oblike kulturno-prosvetnog delovanja. [ 1 ]
Danas je Dom kulture jedan od najnagrađivanijih Domova na teritoriji grada Pančeva, a možemo slobodno reći i šire. Samo folklorna sekcija broji više od 200 članova, uzimajući u obzir sve folklorne grupe, što znači da sa narodnim orkestrom, pevačkom grupom, balеtom i likovnom sekcijom brojimo više od 300 stalno aktivnih članova.
Tekst preuzet iz Monografije Banatsko Novo Selo 1765 – 1977, kolektiv autora, str. 180 – 183.
Direktori Doma kulture
Do osnivanja Doma kulture, kao vodeće ustanove kulture, amaterski kulturni život se odvijao u sklopu sekcija umetničkih društava „Valeriju Dokna” (rumunsko) I „Žarko Zrenjanin” (srpsko). Odlukom Opštinkog odbora 14.Oktobra 1958. godine, Dom culture postaje samostalna kulturna ustanova sa ciljem da organizuje i zabavni zivot sela. Od samog početka sa radom je počela biblioteka sa fondom knjiga na srpskom jeziku koji je zatim obogaćen i knjigama na rumunskom jeziku. Za direktora Doma kulture izabran je Pavel Blagoje, prosvetni radnik, a godinu dana kasnije postavljen je Sever Šdiku, učitelj u osnovnoj školi.
Aktivnosti Doma kulture postaju sve intenzivnije jer je Opština Pančevo počela da organizuje kulturna takmičenja amatera pod nazivom „Tražimo najveselije selo”. Ovo takmičenje je naišlo na veliko interesovanje u redovima omladine i steklo popularnost kod naših amatera, podižući na viši nivo muziku i narodne igre Srba i Rumuna. Time su čitave generacije mladih uspostavile i čuvale prijateljske odnose i upoznavale folklor i kulturu oba naroda. Aktivnosti amatera su često puta nagradjivane o čemu svedoče mnoge diplome i priznanja o uspesima postignutim na raznim festivalima, takmičenja i drugim manifestacijama, od opštinskog do pokrajinskog ranga. Spomenimo i da Dom kulture od samog osnivanja Festivala muzike i folklora Rumuna Vojvodine 1959. godine, redovno učestvuje na ovim manifestacijama, koje su u dva navrata organizovane u selu.
Od oktobra 1964. godine, prosvetni radnik, Sava Ubiparip preuzima dužnost direktora Doma kulture koji nastavlja sa započetim radom. Četrnaesti Festival muzike i folklore Rumuna Vojvodine, koji je održan 25. i 26. maja 1974. godine u organizaciji Doma kulture, okupio je oko hiljadu učesnika, a amateri su sa velikim uspehom predstavili selo.
Odlaskom Save Ubiparipa sa mesta direktora, na to mesto 1. septembra 1976. godine, dolazi Petar Čomlava, prosvetni radnik. Pod upravom novog direktora dolazi do intenziviranja aktivnosti i početkom 1977. godine, folklorni ansambl i narodni orkestar nastupaju na raznim manifestacijama u zemlji i inostranstvu. Godine 1987. Ansambl gostuje u Holandiji, Švedskoj i Poljskoj, a u povratku nastupaju na festivalu u Rovinju pred domaćom publikom i stranim turistima, predstavljajući naše nacionalne autentične igre. Ansambl zatim učestvuje na festivalu u Lipljanima (Hrvatska) gde mu je uručeno veliko odlikovanje. Treba napomenuti i poziv naših klubova iz Danske i Švedske, posle čega su usledili koncerti u Friderikvergu u Danskoj i Jonkopingu u Švedskoj. Nastavljena je tradicija učešća na Festivalu muzike i folklore Rumuna Vojvodine. Slede nastupi u Rumuniji na poziv Doma omladine iz Temišvara 1987. godine i u Rešici gde su održavana dva koncerta. Folklorni ansambl i orkestar učestvuju zatim na festivalu u gradu Zanstad u Holandiji. Na takmičenju „Sela Srbije” u Bradarcu, folklorni ansambl i narodni orkestar zauzimaju prvo mesto.
Posle penzionisanja direktora Petra Čomlave 1997.godine, na čelo Doma kulture dolazi Siniša Kojić, koji na toj funkciji ostaje do 2004. godine. Uprkos teškom ekonomskom stanju u zemlji, ustanova uspeva da u period od 1997. do 2004. Godine obnovi Prvi folklorni ansambl i orkestar, koji gostuju u Rumuniji, Grčkoj ,Danskoj, Švedskoj i Sloveniji. Ponovo je pokrenut radio klub „Nikola Tesla”. U kratkom periodu prikazivane su biskopske projekcije. Po osnivanju Alternativnog kulturnog kluba, započeti su brojni zajednički program za mlade sa posebnim akcentom na gostovanju stranih umetnika. Aktivirana je izdavačka delatnost u okviru koje je odštampano nekoliko knjiga, stripova kao i prvi elektronski materijal na CD-u, koji je oslikavao multikulturalnost Banatskog Novog Sela. Saradnjom Asocijacije DAK i Doma kulture otvorena je Spomen soba sa stalnom postavkom. Od muzičkih programa pokrenut je tradicionalni letnji rok concert ispred Doma kulture i organizovane su prigodne priredbe za Božićne praznike, prvi put od osnivanja Doma kulture. Jedna od najvećih manifestacija u tom period u Banatskom Novom Selu je Festival muzike i folklora Rumuna Vojvodine iz 2004. godine, na kom je učestvovalo više od 1500 amatera.
Nakon odlaska Siniše Kojića sa mesta direktora Doma kulture, 2004. godine na tu funkciju je izabran Sorin Boljanac. Ansambli i orkestri nastavljaju da nastupaju na raznim kulturnim dešavanjima sa velikim uspehom. Tako na primer tokom 2007. Godine realizovano je 60 programa, medju kojima ističemo učešća na festivalima u zemlji, Rumuniji i Grčkoj (dramska sekcija, narodni orkestar, prvi folkorni ansambl i dečiji ansambli). Na pokrajinskom takmičenju osvojena je srebrna plaketa, iste godine na festivalu u Brašovu (Rumunija) pehar festivala, a na Ivandanskom festivalu zauzeto je prvomesto. Značajnija aktivnost Doma kulture zabeležena je 2010. godine kada mladji ansambl osvaja srebrnu plaketu na festivalu u Somboru. Nastupaju ubrzo u Tršiću, Loznici, na Festivalu Vlaha u Žitkovcima, u Kranju (Slovenija). Učešće na festivalu „Zlatni opanak” u Valjevu obeležio je 2013. godinu, a iste godine dečiji ansambl starijeg uzrasta dobija srebrnu plaketu na pokrajinkom takmičenju u Bačkoj Topoli. Posle toliko napornog rada, 24. Avgusta osvojena je Velika nagrada Festivala muzike i folklora Vojvodine, koji se 2014. godine održavao u Grebencu.
Preuzeto iz knjige Banatsko Novo Selo, ljudi i događaji.
Alternativni kulturni klub
Alternativni kulturni klub (AKK), osnovan je 2000. godine, od strane, kako oni kažu ”ogorčenih žitelja Banatskog Novog Sela, revoltirani teškim stanjem u kulturi i njenim razvojem uopšte” i funkcionisao je pri Domu kulture do 2013. godine, kada je i ugašen. U OVOM TEKSTU možete pročitati više o aktivnostima i samom funkcionisanju AKK.
